پیام تاریخ
بحث های تاریخ ایرانپیام تاریخ
بحث های تاریخ ایراناعتقادات مذهبی ناصرالدین شاه
اعتقادات مذهبی ناصرالدین شاه
چنان که روایت می‌کنند ناصرالدین شاه فردی به ظاهر مذهبی بوده و هیچ گاه نماز او ترک نمی‌شده است. اعتماد‌السّلطنه در رابطه با این ویژگی او می‌نویسد: «در حفظ قوانین شرع شریف چندان مقیّد می‌باشند که زمستان‌های بسیار سخت در قلل جبال و شکارگاه‌ها همین که وقت نماز رسد تجدید وضو کرده به عبادت مشغول شوند! در تمام عمر یک بار نمازشان ترک نشده حتّی در سفر فرنگ!!»[1] و همچنین در باره‌ی حفظ حدود شرعی در ممالک فرنگ می‌نویسد: «مقارن مسافرت اوّلیّه‌ی اروپا با علما توصیه فرمود که در زمان غیبت اعلی‌حضرت همایون ما زینهار در اقامه‌ی حدود تعطیل نورزید و احکام الهیّه را از روی (لمعتین) شهیدین علیهماالرّحمه مجری دارید و هم در اصقاع و ارباع ممالک فرنگستان هوای نقاطی را به صوت قرآن منشق همی داشت که صیت اسلام هیچ وقت تا آن جا نرسیده بود و فضای امکنه‌ای را به رکوع و سجود مشغول همی ساخت که بانگ نماز تا آن روز اصلاً نشنیده بود.»[2]
از آن جا که اعمال نشانه‌ای از نیّت اشخاص می‌باشد گزارش‌های رفتار پادشاه در فرنگ هیچ تطبیقی با موازین شرع را بیان نمی‌کند و از سفر‌نامه‌هایش چنین برمی‌آید که سیاحت و تفریح در اوّلویّت اهداف شاه و همراهانش قرار داشته است. مثلاً: «در سفری که برای عتبات عالیات به عراق می‌رفته، از آن جا که بیشتر زن‌ها مقدسّات و زیارت دوست هستند خصوصاً زیارت کربلا که مطلوبیت مخصوص دارد به میل طبع و رقابت یک دیگر جمع کثیری از خانم ملتزم رکاب همایون بوده‌اند و این مسأله در انظار مردم عراق عرب خوش‌نما نبوده و او را شاه زنان می‌خوانده‌اند و ناصرالدین شاه از آسایش خود و تا یک اندازه بی‌صدایی مملکت خوشحال است و از بروز افکار جدید که می‌داند بر هم شکننده‌ی عیش و عشرت اوست تا آن جا که بتواند جلوگیری می‌کند و رجال تحصیل کرده‌ی اروپا دیده را از کار‌ها دور می‌کند.»[3] و در برخورد با دیگر مذاهب و یا آزادی عمل آن‌ها ادوارد براون خاورشناس انگلیسی که در دوره‌ی سلطنت ناصرالدین شاه به ایران سفر کرده و راجع به ایران مطالعه داشته‌اند، می‌گوید: «در یزد به یکی از بزرگان زردشتی پیشنهاد کردم که سوار بر اسب شود تا به اتّفاق نزد حاکم برویم و او از سوار شدن بر اسب خود داری کرد و گفت: در ایران یک زردشتی مجاز نیست که سوار بر اسب شود، در صورتی که ناصرالدین شاه منوّرالفکرترین پادشاه قاجاریه بود.»[4]
[1] - صص 30 و 165 - چهل سال تاریخ ایران - جلد اول - محمّدحسن‌خان اعتمادالدّوله - به کوشش ایرج افشار
[2] - صص 30 و 165 - چهل سال تاریخ ایران - جلد اول - محمّدحسن‌خان اعتمادالدّوله - به کوشش ایرج افشار
[3] - ص 363 –پشت پرده های حرمسرا - حسن آزاد
[4] - ص 437 - خواجه‌ی تاجدار –جلد دوم - ژان گور - ترجمه‌ی ذبیح‌الله منصوری
5- آینه عیب‌نما، نگاهی به دوران قاجاریه، علی جلالپور، انتشارات گفتمان اندیشه معاصر، 1394، ص 204
