پیام تاریخ
بحث های تاریخ ایرانپیام تاریخ
بحث های تاریخ ایرانکامران میرزای ام الفساد و فروش درجات نظامی
کامران میرزای ام‌الفساد و فروش درجات نظامی
«کامران میرزا پسر سوم ناصرالدین شاه ملقّب به نایب‌السّلطنه و امیرکبیر و دارای سمت وزیر جنگ و رئیس کلّ قشون ظفر نمون! و ضمناً حکومت تهران و چند حکومت و ایالت دیگر ایران نیز سال‌ها زیر نظر وی بوده است. در زمان ناصرالدین شاه دو وزارتخانه برای وزراء مربوطه‌ی آن خیلی پُر دَخل و پر فایده بوده و آن دو وزارتخانه یکی وزارت دارایی و دیگری وزارت جنگ بود و در سال‌های بعد هم باید به همین نحو قیاس شود. وزارت جنگ از سال 1297 تا 1313 ه.ق. در حدود 16 سال متوالی به عهده‌ی شاهزاده کامران میرزا بود.
کامران میرزا در سال 1272 متولّد و در سال 1277 ه.ق. در سن شش سالگی به جای فیروز میرزا نصرت‌الدّوله به معاونت پاشا خان امین‌الملک حاکم تهران شد. در سال 1283 ه.ق. که ناصرالدین شاه عزم سفر خراسان بود کامران میرزا نایب‌السّلطنه را در غیاب خود در سن 15 سالگی به نیابت خویش منصوب کرد. در سال 1285 سردار کلّی را که در اواخر مانند اکثر القاب و مناصب بی معنی شده بود در سن 13 سالگی به پسرش کامران میرزا نایب‌السّلطنه داد و بعد در همین سال او را ملقّب به امیرکبیر کرد. در سال 1278 ه.ق. که ناصرالدین شاه برای زیارت عتبات مقدّسه عازم عراق گردید رسیدگی امور مملکتی را در غیاب خود به عهده‌ی نایب‌السّلطنه پسر 15 ساله خود که ضمناً وزیر جنگ هم شده بود به مشارکت میرزا یوسف مستوفی‌الممالک واگذار کرد. در سن 16 سالگی با سرورالدّوله دختر سلطان مراد میرزا حسام‌السّلطنه معروف به فاتح هرات مزاوجت کرد. پس از جشن عروسی شاه کامران میرزا را حاکم تهران و بعد به وزیر جنگ و پس از آن او را که در سال 1275 ملقّب به نایب‌السّلطنه کرده بود همه کاره کرد. در سال 1290 که ناصرالدین شاه به سفر اروپا رفت. در غیاب خود کامران میرزا را که در این هنگام 18 سال از سنین عمرش می‌گذشت به عنوان نایب‌السّلطنه خود تعیین کرد. کامران میرزا در زندگی خود پا پی تشکیلات منظّم که لازمه‌اش نظم و نسق است، نبود و زیادتر طالب بود که خود را در این دستگاه بی سر و سامان به نوایی برساند و از ظلّ‌السّلطان عقب نماند.
کامران میرزا مانند سایر شاهزادگان و برخی از رجال بیشتر در فکر متمّول کردن خود بود. درجات سابق که تا اندازه‌ای منوط به تقدیم خدمت و یا سابقه‌ی ممتد و صحّت عمل بود در زمان وزارت جنگی این شاهزاده در مقابل تملّق و تقدیمی به او بی زحمت به همه کس داده می‌شد. کامران میرزا درجات نظامی‌را می‌فروخت و احکام سرهنگی، سرتیپی، امیر تومانی را بدون هیچ استحقاق به این و آن می‌داد. وزارت جنگ در زمان این شاهزاده که حامی او پدر تاجدارش بود به منتهی درجه‌ی خرابی ایجاد شد و شغل نظامی هم مانند شغل کشوری لا به شرط گردید. عدّه‌ی سرهنگ، سرتیپ و امیر تومان بی فوج از اندازه گذشت و خلاصه این که در مدّت 16 سال وزارت خود نظام ایران را صورت یک پول کرد. کامران میرزا مردی بود عیّاش و خوش‌گذران و عیّاشی وی گوناگون بوده است. دستگاه نایب‌السّلطنه در زمان پدرش ناصرالدین شاه نظیر دستگاه خود شاه بود. به این معنی همان طوری که شاه کشیکچی باشی، فرّاش باشی، حکیم باشی، مترجم مخصوص، پیش‌خدمت باشی خوان‌سالار، امیر آخور تفنگ‌دار باشی، نایب تفنگ‌دار باشی، خواجه باشی، قوشچی باشی، شاطر باشی و غیره داشته. نایب‌السّلطنه هم تمام آن‌ها را دارا بوده است. اعتماد‌السّلطنه در یادداشت روزانه‌ی خود 20 رجب 1299 شنیدم، روزی که شاه سربازخانه نایب‌السّلطنه رفته بود80 هزار تومان ادوکلون که از عطریات فرنگی است خریده و به در و دیوار سربازخانه زده و گل و بلبل زیادی حاضر کرده بود. کامران میرزا پس از فتح تهران در زمان محمّد علی شاه تحت حمایت و به تابعیّت روس پذیرفته شد و پس از بازگشت به تهران در سال 1307 خورشیدی در سن 75 سالگی در تهران درگذشت و در حضرت عبدالعظیم در مقبره‌ی ناصرالدین شاه به خاک سپرده شد. »[1]
[1] - خلاصه‌ی صص 149 تا 161 - شرح حال رجال ایران - جلد سوم - مهدی بامداد
2-آینه عیب‌نما، نگاهی به دوران قاجاریه، علی جلالپور، انتشارات گفتمان اندیشه معاصر، 1394، ص 403
