پیام تاریخ

بحث های تاریخ ایران

پیام تاریخ

بحث های تاریخ ایران

عناوین یادداشت‌ها

  • نقش اتابکان در حکومت سلجوقیان چهارشنبه 3 بهمن 1403 22:06
    سلسله اتابکان همان گونه که اشاره رفت حکومت سلجوقیان در نواحی مختلف پراکنده بوده است و هر یک از شعبه‌های آن بر سرزمین‌های وسیعی از شرق تا غرب ایران فرمانروایی خاص خود را داشته‌اند. از این رو در تأسیس و انقراض آن‌ها نمی‌توان نظری ثابت ارائه داد. علاوه بر این تقسیم بندی باید به نقش اتابکان در درون و کنار این شعب توجه...
  • معرفی کوتاه از سلسله سلجوقیان چهارشنبه 3 بهمن 1403 22:01
    سلجوقیان «سلجوقیان از ترکمانان شرق ایران بودند که به لحاظ قومی از ترکان غُز محسوب می‌شدند. سلجوقیان یا سلاجقه منسوب به سلجوق پسر تقاق یا دقاق بودند و از این رو به سلجوقیان شهرت یافتند. آن‌ها از ترکستان به سوی بالارودان حرکت کرده و در زمان سامانیان در آن حوالی مستقر شدند. در این مقطع از تاریخ همسایه حکومت‌های سامانی،...
  • ارزیابی تصاویر نگارگری و نقش زنان در شاهنامه فردوسی سه‌شنبه 18 دی 1403 08:41
    بازتابی از تصاویر نگارگری و نقش زنان در شاهنامه فردوسی «بخش قابل توجه‌ای از نقاشی ایرانی بعد از اسلام مربوط به شاهنامه‌ی فردوسی است که در آن نقش زنان ترکیبی از صحنه را شامل می‌شود و پیوسته در دوره‌های مختلف تاریخی و مکاتب گوناگون نگارگری ترسیم شده است. این زنان چه در دوره‌ی تاریخی، چه در دوره‌ی اساطیری شاهنامه نقش به...
  • مقام زن در شاهنامه فردوسی سه‌شنبه 18 دی 1403 08:37
    مقام زن در شاهنامه فردوسی شاهکار بزرگ حماسه سرای ایران مجموعه‌ای از مضامین فرهنگی است که برای همیشه نامش را جاودانه ساخته است. فردوسی بدون توجه به موقعیت زمان و تعصب مذهبی اثری خلق کرد که از ابعاد تاریخی و ادبیات و احیای زبان فارسی مورد توجه و مرجع تمام اندیشمندان قرار گرفته است. نقش زنان در اثر فردوسی جایگاه خاص دارد...
  • حرّه خُتّلی خواهر سلطان محمود غزنوی سه‌شنبه 18 دی 1403 08:35
    حرّه‌ی خُتّلی خواهر سلطان محمود غزنوی «حرّه‌ی ختلی Horre Xotali خواهر سلطان محمود، عمّه‌ی سلطان مسعود غزنوی و همسر ابوالعباس از زنان نادری است که در تاریخ اجتماعی آن زمان جای پایی از خود به یادگار گذاشته است. این بانوی چاره اندیش و کاردان به رغم وضع آن زمان که مقارن با سده‌های میانه اروپا بود و زنان هنوز در شمار افراد...
  • مقام و موقعیت زنان در عصر غزنویان سه‌شنبه 18 دی 1403 08:30
    مقام و موقعیت زنان در عصر غزنویان براساس منابع موجود اطلاعات اندکی در این رابطه وجود دارد و این موضوع بیانگر آن است که زنان در این دوره از حضور اجتماعی و سیاسی کمرنگی برخوردار بوده‌اند. برخی علت این وضعیت را ناشی از نوع نگرش قبیله‌ای ترک‌ها نسبت به زن نمی‌دانند، بلکه معتقد هستند که در ابتدا تحت تأثیر تعصب مذهبی و...
  • معرفی کوتاه از حکومت غزنویان سه‌شنبه 18 دی 1403 08:26
    غزنویان غزنویان اولین سلسله‌ی ترک نژاد هستند که در ایران قدرت سیاسی را در دست گرفته و زمینه را برای استقرار دیگر حاکمان ترک در ایران فراهم ساختند. قدرت یافتن آنان را باید در نفوذ و استفاده از غلامان ترک در دربار سامانی جستجو کرد. یکی از غلامان ترک تبار که در برآمدن غزنویان نقش اساسی داشت شخصی به نام آلپتکین بود. او با...
  • معرفی کوتاه از حکومت آل زیار پنج‌شنبه 13 دی 1403 20:21
    سلسله آل زیار فرمانروایی زیاریان از سال‌های 316 تا 323 هجری قمری برابر با 927 تا 1041 میلادی در مناطقی از شمال و مرکز ایران بوده است. مرکز حکومت آنان ثابت نبوده و در اثر رقابت و مبارزه با حکومت‌های محلی دیگر و حاکمان ترک نژاد جابجا شده است. از مراکز حکومت آنان به شهرهای اصفهان، ری، گرگان و آمل می‌توان اشاره کرد. حکومت...
  • معرفی کوتاه از سیده ملکه خاتون دیلمی پنج‌شنبه 13 دی 1403 20:17
    سیده ملکه خاتون دیلمی روایت اول غلامرضا انصافپور در کتاب قدرت و مقام زن در ادوار تاریخ درباره بخشی از زندگی سیده ملک خاتون چنین می‌نویسد: «همین که فخرالدوله دیلمی در قلعه طبرک ری درگذشت همسر خردمند و سیاستمدار او برای آن که مبادا انتشار مرگ پادشاه موجب اغتشاشاتی شود، قدغن کرد درهای قلعه را تا فرمان ثانوی ببندند تا کسی...
  • ازدواج سیاسی عضدالدوله دیلمی پنج‌شنبه 13 دی 1403 20:12
    ازدواج سیاسی عضدالدوله دیلمی سلاطین ایران بعد از اسلام همواره سعی داشته‌اند که در زمان خلفای عباسی مشروعیت مذهبی را با ارتباط با خلیفه و سپس مشروعیت تاریخی خود را با انتساب به شاهان باستانی به دست آوردند. یکی از روش‌های ارتباط با خلفا از طریق ازدواج بوده است چنان که درباره عضدالملک دیلمی آمده است که «در سال 369 ه.ق...
  • معرفی کوتاه از حکومت آل بویه (دیلمیان) سه‌شنبه 4 دی 1403 18:52
    آل بویه (دیلمیان) دیلمیان یا آل بویه از سال 320 تا 447 هجری قمری برابر 932 تا 1055 میلادی در محدوده‌ی جغرافیایی ری، گیلان، همدان، خوزستان، کرمان و فارس حکومت داشتند. مرکز حکومت آنان در جایی ثابت نبوده و بر اساس وضعیت سیاسی و قدرت سه برادر در شهرهای شیراز، اصفهان، کرمان، ری و بغداد تغییر یافته است. فرمانروایان حکومت آل...
  • معرفی کوتاه از حکومت سامانیان سه‌شنبه 4 دی 1403 18:50
    سامانیان حکومت سامانیان با مرکزیت شهرهای بخارا و سمرقند و قلمرو خراسان، سیستان، کرمان، گرگان، تبرستان، اصفهان، ری و ماوراءالنهر از سال 279 تا 379 هجری قمری برابر با 892 تا 998 میلادی بود. فرمانروایان حاکم بر دولت سامانیان عبارت بودند از: سامان خدا، اسد بن سامان، یحیی بن سامان، نصربن احمد، اسماعیل بن احمد (امیر ماضی)،...
  • معرفی کوتاه از حکومت صفاریان سه‌شنبه 4 دی 1403 18:47
    صفاریان حکومت صفاریان در محدوده سیستان و خراسان و فارس از سال 254 تا 280 هجری قمری برابر با 867 تا 903 میلادی بوده است. مرکز حکومت آنان شهر زرنج بود. این شهر از حمله مغولان در امان ماند ولی در اثر یورش‌های تیمور گورکانی ویران شد و از میان رفت. از آن جا که دوران فرمانروایی صفاریان کوتاه بود تنها سه فرد به نام‌های یعقوب...
  • معرفی کوتاه از حکومت علویان تبرستان سه‌شنبه 4 دی 1403 18:37
    علویان حکومت علویان تبرستان در شمال ایران با مرکزیت شهرهای آمل، ساری و گرگان (استرآباد) از سال‌های 250 تا 316 هجری قمری برابر با 863 تا 927 میلادی طول کشید. فرمانروایان علوی عبارت بودند از حسن بن زید (داعی کبیر)، محمدبن زید، حسن بن علی (اطروش) و حسن بن قاسم (داعی صغیر). البته در این دوران بین سال‌های 287 تا 301 هجری...
  • طاهریان و نخستین سلسله ایرانی جمعه 30 آذر 1403 08:08
    طاهریان حکومت طاهریان با مرکزیت شهر نیشابور حدود 54 سال طول کشید. قلمرو حکومت آنان محدود به خراسان بزرگ بود و از 205 تا 259 قمری مطابق با 820 تا 872 میلادی فرمانروایی داشتند. نخستین سلسله‌ی ایرانی و محلی که توانست پس از حمله اعراب علم استقلال بر افروزد خاندان طاهریان بودند. در واقع طاهریان از دهقانان ایرانی محسوب...
  • خراسان بزرگ و تشکیل دولت‌های مستقل ایرانی جمعه 30 آذر 1403 08:02
    دولت‌های مستقل و نیمه مستقل ایرانی با فروپاشی حکومت ساسانیان در زمان خلفای راشدین، کشور ایران به تصرف اعراب مسلمان درآمد. گذشته از آثار فرهنگی و اجتماعی که بعد از ورد اسلام در ایران پدید آمد، از نظر سیاسی نیز زمامداران اموی و عباسی تا زمان حمله مغول دارای نفوذ سیاسی و معنوی گسترده بر ایران و دولت‌های محلی بودند. تسلط...
  • روایتی از شرح حال خیزران همسر مهدی خلیفه عباسی یکشنبه 25 آذر 1403 22:48
    خیزران روایت اول «خیزران کنیز بربری‌الاصل و همسر مهدی خلیفه عباسی و مادر فرزندان او هادی و هارون بود که هردو به خلافت رسیدند. محمد بن جریر طبری گوید: خیزران دختر عطا از یمن بود از شهری که آن را جرش گویند و اسیر افتاده بود به طبرستان و از آن جا او را به نزدیک مهدی آوردند. مهدی را از وی دو پسر آمد. یکی موسی الهادی و دوم...
  • روایتی از زندگی زبیده خاتون همسر هارون‌الرشید دوشنبه 19 آذر 1403 20:36
    روایتی از زندگی زبیده خاتون همسر هارون‌الرشید «وی دختر جعفر بن منصور مکنی به ام جعفر همسر هارون‌الرشید عباسی و دختر عمّ او است. او از زنان فاضل و مشهور است از خاندان هاشمی عباسی. نام زبیده امة‌العزیز است اما بیشتر او را با همین لقب زبیده می‌شناسند. گویند منصور جدّ زبیده با او در کودکیش بازی می‌کرد و او را می‌رقصانید و...
  • داستان عباسه و سرنوشت خاندان برمکیان در دوران خلفای عباسی سه‌شنبه 13 آذر 1403 21:25
    داستان عباسه و سرنوشت خاندان برمکیان عباسه دختر مهدی خلیفه عباسی و خواهر هارون‌الرشید است. گویند که وی از فضل و ادب برخوردار بود و برادرش علاقه وافری به او داشت. آن چه که او را در تاریخ مشهور ساخته است بیشتر در ارتباط با براندازی خاندان برمکیان توسط هارون‌الرشید می‌باشد. عباسیان همان گونه که با کمک نظامی ایرانیان به...
  • جایگاه زنان در عصر خلفای عباسی سه‌شنبه 13 آذر 1403 21:18
    جایگاه زنان در عصر خلفای عباسی خلفای عباسی پس از آن که بر تخت پادشاهی خلافت نشستند رفتار و عملکردشان همانند پادشاهان بود و تنها از اسلام بهره می‌بردند. اگر در یک برداشت و انتظارات سیاسی اجتماعی از خلفای عباسی با یدک کشیدن قداست مذهبی به آنان نگریسته شود شاید به نتایج بهتر و دقیق‌تری دست یابیم. زمانی که اعراب مسلمان...
  • گذری کوتاه بر معرفی خلفای راشدین جمعه 2 آذر 1403 10:57
    خلفای راشدین و شبه جزیره عربستان از آن جا که پس از فوت پیامبر اسلام و در زمان خلفای راشدین ایران مورد تهاجم اعراب قرار گرفت و در نهایت منجر به تأسیس خلفای اموی و عباسی شد به شرح کوتاهی از این دوران اشاره می‌گردد. در باره کاربرد و حدود این واژه بین اهل سنت و شیعه اختلاف وجود دارد. در ورای این عقاید فرمانروایی خلفای...
  • گذری کوتاه بر معرفی حکومت خلفای عباسی سه‌شنبه 29 آبان 1403 13:38
    خلافت عباسیان سومین حکومت مسلمانان تحت عنوان خلفای عباسی در سال 132 هجری تأسیس شد. آنان در ابتدا با مرکزیت کوفه و سپس شهر بغداد تا 656 هجری قمری به مدت 524 سال بر عراق، جزیرة‌العرب، ایران، بین‌النهرین، بخشی از شام و آفریقای شمالی حکمرانی داشتند. خلفای این دوران طولانی مدت عبارت بودند از ابوالعباس سفاح، منصور، مهدی،...
  • گذری کوتاه بر معرفی حکومت بنی امیه سه‌شنبه 29 آبان 1403 13:33
    خلفای بنی امیه دومین حکومت مسلمانان با عنوان امویان از سال 41 تا 132 هجری قمری به مدت 92 سال طول کشید. مرکز خلافت آنان شهر دمشق بود و سرزمین‌های زیادی از جمله شام، مصر، شمال آفریقا، جزیرة‌العرب، ایران، بین‌النهرین و بخشی از اسپانیا در حیطه‌ی قدرت آنان قرار داشت. خلفای بنی امیه از خاندان بنی امیه بودند و مبنای به دست...
  • گذری بر معرفی تاریخ بعد اسلام چهارشنبه 23 آبان 1403 19:52
    دوارن بعد از اسلام حکومت ساسانیان بعد از چهار قرن توسط اعراب مسلمان در طی جنگ‌های متعدد ده ساله سقوط کرد. پایان حکومت ساسانیان به ظاهر در زمان یزدگرد سوم اتفاق افتاد، ولی ریشه‌های این سقوط از مدت‌ها قبل و تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله فساد دربار خسروپرویز و عدم کارآیی سیاست مذهبی پایه گذاری شده بود. پایان امپراتوری...
  • یکی از آثار و نتایج حملات مغول از دیدگاه عطاملک جوینی یکشنبه 20 آبان 1403 18:37
    «خرابی و ویرانی و قتل و غارتی که مهاجمان مغول به شهرها و روستاهای متصرفی وارد ساختند شاید در تاریخ بشریت کمتر سابقه داشته باشد. به قول بارتولد مورخ انگلیسی در تاریخ اسلام شاید هیچ واقعه‌ای از لحاظ وحشت و ویرانی با تاخت و تازهای مغولان قابل مقایسه نباشد. سپاهیان مغول مانند بهمن (کوهی از برف) بر روی مراکز فرهنگی فرود...
  • شرحی کوتاه از برخی از زنان ساسانی پنج‌شنبه 17 آبان 1403 14:00
    شرحی کوتاه از برخی زنان ساسانی مهرنگار دختر انوشیروان «مهرنگار دختر انوشیروان عادل و نوه خاقان چین از بانوان برگزیده‌ زمان خود بود. از همین روی انوشیروان عادل او را بر دیگر دخترانش ترجیح می‌داد و در خشنودی خاطر او بیش از دیگران می‌کوشید. می‌گویند انوشیروان شهر یزد را به مهرنگار بخشید و او را به شهربانی آن دیار گماشت....
  • آزرمیدخت ساسانی پنج‌شنبه 10 آبان 1403 21:01
    آزرمیدخت در شاهنامه آزرمیدخت در مدت کوتاهی بعد از سلطنت خواهرش بر تخت شاهی نشست، زیرا پس از پوراندخت، برادر خسرو سوم به مدت کمتر از یک ماه سلطنت کرده بود. پادشاهی شش ماه‌ی او نیز که در سال 631 میلادی به سلطنت رسیده بود توسط رستم فرخزاد به پایان رسید. پس از قتل آزرمیدخت جنگ‌های متناوب اعراب مسلمان و ایران از سال 633 تا...
  • پوراندخت ساسانی پنج‌شنبه 10 آبان 1403 20:58
    پوراندخت در شاهنامه خسروپرویز ساسانی نیز بعد از 38 سال سلطنت به سرنوشت بسیاری از شاهان قبل از خود دچار شد و عاقبت به دستور شیرویه با همکاری بزرگان و توطئه‌ی دربار به قتل رسید. دوران پس از وی بسیار آشفته بود و در مدت چهار سال یازده و به روایتی چهارده پادشاه بر تخت متزلزل ساسانی تکیه زدند. از میان این حوادث فردی از...
  • انواع ازدواج در عصر ساسانیان جمعه 4 آبان 1403 19:20
    انواع ازدواج در عصر ساسانیان آداب و رسوم رایج در هر جامعه اموری نیستند که به سرعت شکل گرفته و سپس تبدیل به یک رفتار خاص شوند. هر یک از مجموعه‌ی این سنت‌ها، بخشی از فرهنگ و تمدنی هستند که عقاید و رفتارشان را در طی قرون متمادی از اندوخته‌ی خود و دیگران اخذ کرده‌اند. آن دست‌آوردها می‌تواند ناشی از تجربیات خودِ جامعه و یا...
  • نقش ترکان خاتون در سقوط دولت خوارزمشاهیان سه‌شنبه 1 آبان 1403 22:06
    نقش ترکان خاتون در سقوط دولت خوارزمشاهیان هنگامی که ایران در معرض هجوم مغولان قرار گرفته بود دولت خوارزمشاهیان از نظر سیاسی اجتماعی دارای مشکلات داخلی فراوان و متعدد بود و زمینه را برای پیروزی‌های سریع چنگیزخان فراهم ساخت. در این زمان حکومت اصلی در دست سلطان محمد خوارزمشاه بود، ولی از ساختار سیاسی محکم و انسجام کافی...