پیام تاریخ
بحث های تاریخ ایرانپیام تاریخ
بحث های تاریخ ایراندست و دل بازی روس ها
دست و دل بازی روس‌ها
در زمانی که محمّد علی شاه به عنوان ولیعهد در تبریز به سر می‌برد روس‌ها در جهت تربیت و نفوذ در افکار ولیعهد تلاش وافر کرده‌اند و توسّط یکی از جاسوسان خود که به عنوان معلّم ولیعهد انتخاب شده بود علاوه بر اهداف معنوی از نظر اقتصادی نیز او را وامدار روسیه بار می‌آورند؛ چنان‌که رئیس قزّاق‌ها می‌گوید هر بار که ولیعهد به آشوراده سفر می‌کند؛ هدایای زیادی به او تقدیم می‌شود. مانند لباس قزّاقی، چکمه، چوچونچه، شمشیر، غدّاره، تفنگ نوغان و به ویژه تعداد زیادی جعبه‌ی مشروبات الکلّی از جمله شراب‌های قفقاز و اوکراین و ودکای روسی و همچنین قاب عکس ساعت جواهر و انواع قوطی‌های کنسرو و کمپوت هدیه داده شده است. وی به تازگی از ما درخواست تعداد زیادی حلب بنزین کرد که خادمانش آن‌ها را در جشن سال روز تولّد پدر بزرگوارش و مراسم آتش بازی مورد استفاده قرار دهند؛ امّا تعداد کمی‌از آن حلب‌ها به مصرف واقعی رسید و بقیّه به رانندگان فرنگی که اخیراً با اتومبیل به ایران سفر می‌کنند. فروخته شد و پوخیتونف کنسول روس در تبریز می‌گوید: والاحضرت اقدس علاقه‌ی زیادی به دوربین‌های نظامی، دستگاه فونوگراف و گرامافون دارد و به تازگی نیز سطح توقّعات مشار‌الیه بالا رفته است. یک روز به افتخار افسران قزّاق با ما لباس قزّاقی پوشیده و سوار بر اسب با آن اونیفورم عکس گرفت و گفت میل دارد دولت روسیه در ازای این علاقه و ارادتی که مشار‌الیه به دولت بهیّه دارد یک دستگاه اتومبیل آلمانی یا آمریکایی یا انگلیسی یا فرانسوی به ایشان اهدا کند.
از نظر اقتصادی نیز در طیّ چند مرحله وام‌هایی از جانب بانک استقراضی به ولیعهد می‌دهند که جهت پشتوانه‌ی آن‌ها املاک وسیع ولیعهد را در آذربایجان و گیلان و مازندران و خراسان که شامل چهل پارچه دهکده می‌شود، قرار می‌دهند. به همین دلیل است که جاسوس آن‌ها اعلام می‌دارد ولیعهد زمانی که شاه ایران شد در اختیار ما خواهد بود و از دستورهای ما اطاعت خواهد کرد که البّته گذشت زمان صحّت این موارد را به اثبات رسانید و متن تعهّدنامه‌ی ولیعهد محمّد علی میرزا در قبال اخذ وام‌ها به تاریخ 14 ذی‌حجّه 1321 ه.ق. برابر با 2 مارس 1904 این چنین می‌باشد. ما ولیعهد ایران حضرت اقدس والا محمّد علی میرزا ابن مظفّرالدّین شاه بن ناصرالدین شاه اعتراف می‌کنیم و اشعار می‌داریم مبلغ پانصد و پنجاه هزار تومان قران جدیدالضّرب از بانک استقراضی ایران به قرار تومانی در هر سال صدی نه قرض می‌کنیم؛ ما به عهده می‌گیریم که آن را در مدّت 11 سال به اقساط یازده‌گانه، هر قسط هشتاد هزار تومان بپردازیم. ضمناً املاک خود را به قسمت چهارصد هزار تومان که مشتمل به شانزده پارچه است نزد بانک در قبال وام تضمین می‌گذاریم و قول می‌دهیم مادام که قروض خود را نپرداخته‌ایم و بی‌اطّلاع کتبی بانک املاک مزبور را نفروشیم و رهن نگذاریم و تا اتمام قروض روی هم رفته یکصد و پنجاه هزار تومان مقرّری و استصوابی خود را در بانک استقراضی جمع کنیم. اگر داد و ستد دیگری با بانک استقراضی روس کردیم در این صورت نیز جمیع دارایی شخصی خود را به علاوه مقرّری و استصوابی و غیره به بانک استقراضی خواهیم داد و همه ساله پس از وضع هشتاد هزار تومان قسط مقرّره هفتاد هزار تومان باقی از مقرّری و استصوابی تحت امر ما خواهد بود.
محل مهر ولیعهد محمد علی میرزا
ـــ سند دیگر به تاریخ 1283 ه.ق.
ما ولیعهد ایران مبلغ پنجاه هزار تومان از قرار سالی صدی دوازده از بانک استقراضی تهران استقراض کردیم و در مقابل املاک و تمام دارایی خود را به اعتبار نزد بانک می‌گذاریم.
مُهر ولیعهد
- مورد دیگر به تاریخ 1283 ه.ق.
مبلغ یکصد و سی هزار تومان از قرار سالی صدی دوازده از بانک استقراضی ایران قرض کردیم که در عرض دو سال تمام شمسی کارسازی کنیم.
مهر ولیعهد »[1]
[1] - صص 154 تا 161 - آخرین محبوبه‌ی احمدشاه قاجار - خسرو معتضد
2- آینه عیب‌نما، نگاهی به دوران قاجاریه، علی جلالپور، انتشارات گفتمان اندیشه معاصر، 1394، ص 393
