پیام تاریخ
بحث های تاریخ ایرانپیام تاریخ
بحث های تاریخ ایراناحمد شاه و محبوبه ی روسی
احمد شاه و محبوبه‌ی روسی
اپرای سن پترزبورگ از سال 1776 کار خود را آغاز کرده بود و در سال 1785 دسته‌ی بازیگران آن مرکّب از پنجاه بالرین بود. از هنرمندان معروف و زیبای این اپرا یکی ماتیلدا و دو خواهرش آسیا و ایلنیا بودند که ایلنیا با کاپیتان اسمیرنوف ازدواج می‌کند. در چهارم ژوئیه 1904 کنفرانسی سرّی متشکّل از دیپلمات‌های عالیرتبه‌ی روس در یالتا تشکیل می‌شود که هدف آن تعیین خط مشی سیاسی دولت روسیه در ایران بود. ایرانی که از نظر آنان کشوری بود بسیار عقب مانده و فقیر که در حال ورشکستگی قرار دارد که در بهترین حالت باید تحت‌الحمایه‌ی امپراتوری باشد. از آن به بعد است که همه‌ی تحوّلات نکبت‌بار که از طرف روس‌ها در باره ایران دنبال می‌شود نشأت گرفته از تصمیمات این کنفرانس می‌باشد. در آن جلسه کمیسیونی پزشکی نیز تشکیل می‌شود تا یکی از شعبه‌های نفوذ و جاسوسی دربار ایران باشد. در آن کمیسیون تصمیم گرفته می‌شود که دکتر اسمیرنوف تحت تعلیم قرار گیرد و سپس به جزیره‌ی آشوراده که آن جا را از آن خود می‌دانستند فرستاده شود و سپس ترتیبی داده می‌شد که از آن جا به دربار ولیعهد نفوذ یابد و به عنوان پزشک ویژه‌ی خود و خانواده‌اش با تعلیم دادن زبان روسی به او و فرزندانش، وابستگی آن‌ها را نسبت به روسیه تضمین کنند و سپس از تبریز همراه با شاه شدن ولیعهد به تهران اعزام شود. در همین ایّام شاه ایران در نامه‌ای محرمانه و ملتمسانه و قسم دادن به روح پاک پدرشان از تزار خواسته بود که پزشکی معتمد برای او بفرستد؛ زیرا به دیگران اعتمادی ندارد. به همین دلیل دکتر اسمیرنوف و خانواده‌اش که مشتمل بودند از ایلینا گالیووا کشه زینسکایا با دو خواهر زیبایش ماتیلده و آسیا از پدری به نام کشه زینسکی معمار سرشناس روس بودند و مثلثی جذّاب از زیبایی و طنّازی و افسونگری را تشکیل می‌دادند. دکتر اسمیرنوف علاوه بر پزشکی روانپزشک و تاریخدان نیز بود. به زبان‌های فارسی و ترکی و عربی و فرانسوی نیز تسلّط داشت. ایلینا و خواهرش آسیه نیز از نظر زیبایی و رقص و باله در اپرای سلطنتی خود را نشان داده بودند. در آن جلسه از آن‌ها تعریف و تمجید فراوان شد و مطمئن بودند که در انجام مأموریت خود موفّق خواهند شد و در کنفرانس هر یک از اعضا گزارش‌هایی از وضع بد ایران و خصوصیّات بچه‌گانه‌ی شاه و شاهزاده تعریف می‌کنند که موجب تمسخر دیگران می‌شود و نابسامانی ایران به حد تاسف‌بار می‌باشد و چگونه شاهزادگان منابع ایران را بر باد می‌دهند و چگونگی نفوذ بر آن‌ها به چه وسیله می‌باشد. در این ایّام باید کاپیتان اسمیرنوف یک نقش دیده‌بان را در دربار ایران اجرا کند و خانواده‌اش نیز در اندرون چشم و گوش ما خواهند بود و مأموریت او شامل سه بخش اصلی جزیره‌ی آشوراده، عزیمت به تبریز و درمان ولیعهد، عزیمت به تهران و معالجه‌ی شاه بیمار خواهد بود. دکتر اسمیرنوف که شرح ماجرا را برای خانواده‌اش تعریف کرد همگی غرق شادی شدند که به کشوری شرقی یعنی ایران سفر کنند. در اواسط دسامبر اسمیرنوف، ایلینا و سه فرزندش و مادر و خواهرش «آسیا» آماده‌ی مسافرت به ایران می‌شوند. در این زمان آسیا 13 ساله بود که دختری سپیدرو، لاغر اندام، قد بلند و خنده‌رو بود اظهار شعف بسیار می‌کرد. پس از آن که وارد جزیره‌ی آشوراده شدند بعد از سه ماه محمّد علی میرزای ولیعهد به آن جا آمد. با آن‌ها آشنا شد در این هنگام لیانازوف جوان که پذیرای شاه و همراهانش و خانواده‌ی دکتر اسمیرنوف بود با همان نگاه اوّل عاشق و دلباخته آسیا شد. بعد از صرف ناهار ولیعهد به دکتر اسمیرنوف گفت شما مورد قبول ما هستید و استخدام خواهید شد به شرطی که خود شما به من و فرزندان و نور چشمان عزیزم زبان‌های روسی و فرانسوی را به خوبی بیاموزید و خانم شما نیز در حرم‌خانه به والاحضرت ملکه جهان همسر من آداب زندگی اروپایی و دست کم یک زبان فرنگی به او بیاموزد و ضمناً شما باید مرا از اطّلاعات جهانی و فراز و نشیب آن آگاه کنید. سپس آن‌ها به تبریز انتقال داده شدند و در آن زمان احمد میرزا هفت سال داشت و چندی بعد کلاس‌های آموزش زبان در بیرون و اندرون دربار تشکیل داده شد. احمد میرزای هفت ساله از همان روزهای اوّل که آسیا گالیووا را دیده بود از آن دختر روس سفیدچهره‌ی خوشگل خوشش آمد و دستور داده بود او را به اندرون بیاورند و شب و روز در آن جا باشد تا با وی بازی کند و زبان روسی را نزد او بیاموزد. آسیا گالیووا در آن روزها بیش از 14 سال نداشت و هشت سالی از احمد میرزا بزرگتر بود. احمد میرزا از دیدار با آسیا لذّت فراوانی می‌برد. آسیا علاوه بر زبان روسی، زبان فرانسوی را نیز آموخته و قادر به تکّلم به آن زبان بود و او بالرنیای کوچولو و ورزیده‌ای بود و گاهی برنامه رقصی را برای احمد میرزا به نمایش می‌گذاشت. گاهی مادام ایلینا اسمیرنوف خواهر آسیا پیانو می‌زد و او و خواهرش با هم آواز می‌خواندند. آسیا بعضی مواقع به احمد میرزا می‌گفت ساکت بنشین یا تمرین زبان بکن و یا این قدر غذا نخور و یا به من دست نزن و با پای من ور نرو. به نظر می‌رسد احمد میرزا با همه‌ی خردسالی خود مجذوب آسیا شده است. احمد میرزا بیشتر حواسش معطوف به خود آسیه بود تا درس‌های سخت او به زبان روسی و فرانسوی، وقتی غذا می‌خورد با دست‌های چرب و چیلی خود گاهی نیشگونی از ساق پای سفید آسیا می‌گرفت. روزی احمد میرزا گفت آسیه جون می‌آی بازی باقالی به چند من بکنیم؟ با جفتک چارکش چه طوری؟ خسته شدم. از بس نشستم و درس خوندم. آسیا جواب داد نه حالا وقت تمرین زبان است. چه طور است اسب سواری کنیم؟ چه طور است من اسب شما شوم و شما سوار من بشوید... بد نیست... چندان بی مزّه نیست. دقایقی بعد آسیا گالیووا بر پشت احمد میرزای خپله‌ی کوتاه قد نشست. منظره جالبی بود وارث تاج و تخت ایران به یک دختر روس سواری می‌داد. خود او هم به خر سواری علاقه داشت و روزی دو بار این کار انجام می‌شد. آسیا مدّتی از احمد میرزا سواری گرفت. لحظاتی هم احمد میرزا سوار او شد و سوارکاری کرد و سرانجام احمد میرزا قبول کرد که زبان روسی را بخواند و تمرین کند. پس از آن که انقلاب مشروطیت به تأیید و امضا مظفّرالدّین شاه رسید در اواخر پائیز سال 1285 ه.ش. و پس از به پایان رسیدن سومین سفر فرنگ وضع مزاجی شاه رو به وخامت گذارد و سرانجام فوت کرد. روزی آسیا گالیووا وارد خوابگاه پسر ولیعهد شد. آهسته دست بر پیشانی احمد میرزا گذاشت و گفت والاحضرت تسلیت عرض می‌کنم و غصّه نخورید. باید خود را برای شنیدن یک خبر بد و یک خبر خوب آماده کنید. خبر بد وفات اعلیحضرت معظّم پدر بزرگ عزیزتان است و دوست صمیمی و وفادار امپراتور بزرگوار ما اعلیحضرت تزار نیکلای دوم و امّا خبر خوب پدر بزرگوار جنابعالی اعلیحضرت شدند و به زودی تاج بر سر خواهند گذاشت. احمد میرزا گفت نفهمیدم بابام شاه شده؟ و خنده بر لبان احمد میرزا نشست و بسیار خوشحال و شنگول شده بود و گفت یعنی من از امروز ولیعهد هستم؟ پس می‌توانم هر دستوری بدهم. بگویید این پد رسوخته صدیق محرم را بیاورند تا صد چوب بزنند و این بی شرف خیلی مرا آزار داده است و موسیو اسمیرنوف در جواب گفت این در شأن ولایتعهد نیست که دوران مشعشع خود را با تنبیه یک خواجه‌ی بی قابلیت آغاز کند. پس بگویید فاطمه سلطان رقّاصه بیاید این جا برای ما رقص شتری مفصّلی بکند. این هم در شأن شما نیست. چون دربار عزادار است. پس چه کار کنم. دکتر گفت باید خود را برای سفر به تهران آماده فرمایید.
در تهران مراسم تاجگذاری محمّد علی شاه برگزار شد و دکتر اسمیرنوف و خانواده‌اش نیز در تهران حضور داشتند تا این که اقدامات محمّد علی شاه به تحریک روس‌ها علیه مشروطه خواهان شروع گردید و منجر به توپ بستن مجلس گردید و نتیجه‌ی عکس‌العمل آن در ایران منجر به فتح تهران و خلع محمّد علی شاه گردید و فاتحان تهران اعلام داشتند که جاسوسان روسی باید از ایران اخراج شوند. یکی از آن‌ها دکتر اسمیرنوف و خانواده‌اش بود. با این که محمّد علی شاه تلاش‌های زیادی برای تمدید چهار سال دیگر برای نگهداری آن‌ها کرده بود فایده‌ای نداشت و احمد میرزا نیز که به افتخار جانشینی پدر منصوب شده بود و همه‌ی دلخوشی این پادشاه کوچک 13 ساله اقامت خانواده اسمیرنوف بود تلاش‌های او نیز سودی نبخشید و به ناچار آن‌ها مجبور به ترک ایران شدند. در همین ایّام احمد شاه در حال قدم زدن با آسیا بود و آسیا به اوگفت احمد جان من باید به روسیه بروم درس خود را ادامه بدهم و... به هر حال هر دختری آرزوهایی دارد و باید روزی شوهر اختیار کند. من شما را بسیار دوست دارم و احمد شاه گفت باور کن در اوّلین روزهایی که مرا از پدر و مادرم جدا کردند و به این جا آوردند چند بار قصد کردم به بهانه‌ی الاغ سواری راهی زرگنده شوم و خودم را داخل سفارت بیندازم و تقاضای پناهندگی کنم و من از این نوع زندگی تنفّر دارم و احمد شاه دست آسیا را گرفت به لب برد و بوسید و گفت من قول می‌دهم خودم با تو ازدواج کنم. پدر بزرگ من اعلیحضرت مظفّرالدّین شاه نیز یک زن ارمنی داشت. من هم یک زن روسی خواهم گرفت. مسلمان شوی هیچ ایرادی ندارد. آسیا من بدون تو خوار و تنها و محزون و بیچاره‌ام به تو عادت کرده‌ام، حاضرم بروم التماس کنم که اجازه دهند خانواده‌ی تو در ایران بمانند و آسیا گفت اجازه نمی‌دهند و زور وزیر مختار ما هم نمی‌رسد. پشت این ماجرا دولت انگلیس قرار دارد و شاه جوان به گریه افتاد. مرا ترک نکن. آسیا می‌پرستمت. خوشترین ایام کودکی‌ام با تو گذشته است و آسیا گفت: اعلیحضرتا شما را دوست دارم و این هم هدیه‌ی من به شما که مدالی از تصویر او و خواهرش ماتلیده بود. از گردن باز کرد و احمد شاه نیز پس از بوسیدن به گردن خود آویخت. در این جا بغض گلوی احمد شاه را فشرد. او و آسیا وارد یکی از خیابان‌های فرعی شدند و در آن جا ناگهان آسیا دختر 18 ساله لب بر لب احمد شاه گذاشت و در کمال حرارت و التهاب آن را بوسید و بعد زیر لب به فرانسه گفت خدا حافظ عشق من.
شاه کوچولو نمی‌دانست که آسیه به قول خود وفا کرده و هر ماه هم یک نامه و مقداری شکلات وکانف برای او فرستاده، هم تصاویری از خود ارسال داشته و هم اجازه خواسته بود احمد میرزا به دولت ایران فشار بیاورد که به او اجازه بدهند سفری کوتاه به ایران بکند، امّا این نامه‌ها به محض رسیدن به پستخانه‌ی تهران به اداره‌ی نظمیه ارسال و سانسور و بایگانی می‌شد. چون دولت دستور داده بود هرگونه ارتباط اعلیحضرت با پدر و مادرش و نیز معلّم و معلّمه‌ی روس سابقش قطع شود و نامه‌های رسیده از روسیه نیز ضبط گردد. هنگامی که احمد میرزا به سن قانونی رسید و به عنوان شاه تاجگذاری کرد در همان بحران‌ها که مردم در فلاکت زندگی می‌کردند و صحنه‌ی سیاسی نیز از هر طرف تیره بود شاه هوس ازدواج کرد و با حکیم‌الممالک و ذکاءالدّوله صحبت از آسیه خانم روس کرد که به دلیل خلاف سنّت و رقابت و نفوذ دول خارجی در ایران با آن مخالفت شد، ولی شاه با گذشت ایّام همچنان با زنان صیغه‌ای خود سرگرم بود، ولی فکر آسیه‌ی روسی نیز از ذهن او دور نمی‌شد تا این که روزی شاهزاده اعتصام دیوان شرفیاب شد و گفت که عرض واجبی دارد. شاه که مشغول بازی بیلیارد بود از او پرسید چه عرضی دارد. اعتصام صندوقچه‌ی آهنینی را که با خود حمل می‌کرد بر روی میز بیلیارد گذاشت. گقت: قربان اگر آن را ملاحظه بفرمائید خوشحال خواهید شد. این صندوقچه‌ای است که از جناب ناصرالملک جا مانده امروز آن را در رف‌های اتاق بیوتات دیدم. باز کردم گمان کردم محتوای آن تلگراف‌های وزیران مختار ممالک محروسه‌ی ایران در خارج باشد و به عوض آن تعداد زیادی مکتوب و کارت پستال و عکس از معلّمه‌ی سابق اعلیحضرت همایونی آسیا خانم روسی می‌باشد. ضربان قلب احمد شاه به میزانی بیش از حد معمول افزایش می‌یابد و می‌بیند توده‌ای از نامه و کارت پستال و تصاویر زیبا از دوشیزه کشه زینسکایا از سال 1910 تا 1915 یعنی پنج سال طفلک آسیا به وعده‌ی خود وفا کرده و پی در پی برای او مکتوب و کارت پستال فرستاده بود. آخرین کارت پستال بسیار جالب بود. یک افسر جوان جلوی چند سرباز جوان ایستاده بود و با دست به آنان دستورهای نظامی می‌داد. نفر اوّل ایلینا گالووا کشه زینسکایا همسر دکتر اسمیرنوف و چند نفر آن سوتر آسیا گالیووا خواهر او بود که آسیا روی عکس ایلینا یک ضربدر و روی تصویر خود دو ضربدر زده بود و آسیا در نامه‌ای نوشته بود اعلیحضرت معظّم حالا ما باله و اپرا را رها کرده و به حکم امپراتور محبوب به صفوف قشون روسیه پیوسته‌ایم. زنان و دختران در خدمات غیر نظامی و بهداری به زیر پرچم فراخوانده شده‌اند. اعلیحضرتا از شنیدن خبر تاجگذاری شما بسیار خوشحال شدم و به شما تبریک می‌گویم. آرزوی دیدار شما را دارم. راستی چرا به نامه‌هایم پاسخ نمی‌دهید. بسیار مشتاق دیدار شما هستم. قرار است در ماه‌های آینده برای رسیدگی به امور مریض‌خانه‌ی بهداری صحرایی پادگان روسیه در قزوین به ایران اعزام شویم. از حالا از اعلیحضرت دعوت می‌کنم اگر من نتوانستم به تهران بیایم و شرفیاب شوم اعلیحضرت برای دیدار پادگان روسیه در قزوین و افتخار دادن به من دوست و ندیمه قدیمی خودشان مرا سرافراز فرمایند. آسیا خدمتگزا صمییمی شما. شاه چند بار لب به دندان گزید و گفت امان از ناصرالملک بی‌حیا و بی‌عاطفه طفلکی تقریباً هر ماه یک نامه و کارت پستال فرستاده است. احمد شاه پس از دیدن آن صندوقچه دچار حالت غریبی شد. او می‌خواست به هر قیمتی که هست آسیا گالیووا را ببیند. او صندوقچه حاوی نامه‌ها را با خود به دفتر کارش در کاخ جهان‌نما برد. احمد شاه به وسیله‌ی شاهزاده اعزازالدّوله تحقیق کرد که آیا گروه بهداری صحرایی سپاه روسیه به قزوین خواهد آمد یا نه. پاسخ یک احتمال بود چون در این مورد از دادن پاسخ خود داری می‌کردند، امّا روزی شاه بارنفسکی مستشار سفارت روسیه را احضار و پرسش‌های زیادی از او کرد و هر کاری کرد سفری به قزوین برود و به بهانه‌ای از پادگان روس‌ها دیدن کند، موفّق نشد. چون سیاستمداران ایران گفتند در این موقعیت سیاسی و بحرانی امکان وجود ندارد. در همین ایّام جنگ جهانی اوّل گسترش یافته بود. صحبت از آن بود که روس‌ها از طرف شمال حرکت کرده و هر آن به تهران خواهند رسید. شایعه شد که پایتخت را باید از تهران به اصفهان منتقل کرد. کالسکه‌ی احمد شاه با 1500 ژاندارم و 700 مجاهد تفنگدار در داخل باغ گلستان آماده‌ی حرکت بود در حالی که شاه توسّط تذکّرات مستوفی‌الممالک که باید از تهران برویم در حالت تردید و دو دلی به سر می‌برد و تن به قضا داده بود. عبدالحسین فرمانفرما و محمّد ولی خان سپه‌سالار اعظم تنکابنی که مورد اعتماد روس و انگلیس بودند در قصر گلستان به حضور شاه می‌رسند و تأکید می‌کنند که گول نخورید و تابع احساسات نشوید که تاج شاهی را نیز از دست خواهید داد. بارنفسکی دیپلمات روس که نامه‌های آسیا گالیووا را در سفارت دیده بود و به دربار ایران ارسال می‌داشت گفته‌های اخیر شاه را به یاد می‌آورد که صحبت از دختر جوانی که خود و خواهرش بالرین‌های اپرای پتروگراد هستند و مدّتی است به صف گروه دختران صلیب سرخ زیر بال فرشته‌ی مقدّس پیوسته‌اند و شاه دیوانه‌وار خاطر خواه اوست، نزد وزیر مختار می‌شتابد و از او می‌خواهد با ستاد ارتش روس تماس بگیرد و در این روزهای سخت بخواهد که به وسیله‌ی دوست قدیمی احمد شاه که در او نفوذ کامل دارد ابلاغ کنند راهی ایران شود و این دوست قدیمی در حقیقت کسی جز آسیا گالیووا کشه زینسکایا نبود. روزی تنکابنی به احمد شاه فرمود که وزیر مختار روسیه به چاکر گفت او مژده‌ی خوبی برای اعلیحضرت دارد و آن مژده این است که مادمازل آسیه خانم قرار است به ایران بیایند و سه ماه در مریض‌خانه‌ی سپاهیان روس در قزوین اقامت کنند و وظایف پرستاری خود را نسبت به سربازان انجام دهند و فرمانفرما در ادامه‌ی سخن گفت: اگر اعلیحضرت در تهران بمانند و جایی نروند امکان دیدار با مادمازل را هرچند روز که بخواهند داشت. شاه از خوشحالی دو کف دست به هم کوفت و گفت او دوست دوران طفولیّت ما بود و از دیدنش بسیار خوشحال می‌شویم در نتیجه چند روز بعد مستوفی‌الممالک وادار به استعفا شد و فرمانفرما رئیس‌الوزرا و مهاجران که به امید حرکت شاه به اصفهان رفته بودند سرگردان و بلاتکلّیف منتظر حوادث زمانه ماندند. آسیا و خواهرش ماتیلدا در دوران خدمت نظام علاوه بر کار خود در اوقات فراغت گاهی برای مجروهان نظامی‌و به ویژه آقایان افسران برنامه آواز و رقص باله اجرا می‌کردند. سرانجام به پایتخت باز گشتند. روزی به آن‌ها خبر دادند که مخصوصاً آسیه چون چند سالی را در ایران بوده‌اید باید راهنمایی خواهرانی را که به ایران اعزام می‌شوند به عهده بگیرید و ضمناً شما به یک مهمانی در قصر شاه ایران دوست قدیمی خودتان احمد شاه دعوت شده‌اید. آسیا بسیار خوشحال و شادمان شد و به یاد سال‌های قبل که حدود 12 تا 13سال پیش افتاد که به اتّفاق خواهر و مادر و فرزندان خواهرش ایلینا و سروان دکتر اسمیرنوف به ایران رفته بود. در حین حرکت در دریای خزر مجدداً مارتین گریگورویچ لیانازوف را که روزی او و همراهان را در جزیره‌ی آشوراده مهمان کرده بودند، می‌بیند و پس از صحبت از حوادث گذشته و خاطرات خود، آسیا در اکتبر 1915 با گروه خود به قزوین رسید و پس از دو هفته اقامت در عمارت صلیب سرخ پادگان روسیه به وی ابلاغ کردند که به تهران بروند و در هتلی که برای او اتاق ذخیره شده اقامت اختیار کند و دو روز بعد صبح یک پنجشنبه در قصر گلستان به حضور اعلیحضرت شرفیاب شود تا دستور بعدی به وی ابلاغ شود. آسیا پس از ورود به تهران به قصر گلستان می‌رود و پس از معرّفی که مهمان ذات اقدس ملوکانه می‌باشد او را با اتومبیل به قصر صاحبقرانیه در شمال شرقی تهران که احمد شاه در آن جا روی مهتابی کنار یک میز سفید و دو صندلی به همان رنگ ایستاده بود ملاقات می‌کند. از نظر او انگار از همان روزی که رفته بود احمد شاه همان جا مانده و فقط سن و سالدارتر، گنده و خپله‌تر و تپل‌تر از قبل به نظر می‌رسید و در این جا به یاد اسمیرنوف شوهر خواهرش افتاد که زمانی می‌گفت دنیا در حرکت است. در جنب و جوش است. رو به جلو می‌رود، امّا در ایران زندگی متوقّف است و همه چشم به گذشته دوخته‌اند و گذشته را مزمزه می‌کنند. در این حال اعلیحضرت جلو می‌آید و آسیا را با چشمان درشت قامت بلند گیسوان طلایی چهره‌ی گلگون و لب‌های خندان و لاغر و خوش ترکیب می‌بیند. به فرانسه می‌گوید. آسیا خانم مادمازل کشه زینسکایا این شما هستید. از دیدن شما بسیار خوشحالم و احمد شاه از دیدن چهره‌ی بشّاش او سیر نمی‌شود. آسیا در وسط غذا خوردن پرسید شما همسر دارید. احمد شاه جواب داد بلی، سه همسر دارم. جای یکی را عمداّ خالی گذاشته‌ام و می‌توانم همسران بیشتری هم بگیرم. از کجا معلوم که با شما ازدواج نکنم. شما نخستین دختری بودید که مفهوم عشق و دلدادگی را به ذهن من راه دادید. با چاشنی صحبت‌های دیگر از دوران گذشته و... آن دو، قدم‌زنان به عمارت اندرونی نزدیک می‌شدند. احمد شاه گیسوان شفّاف و درخشان آسیا دست کشید و گفت دوستت دارم. آسیا می‌خندید و احمد شاه به چهره‌ی سرخ و بر افروخته‌ی او نگاهی می‌کند. بیش از بیش دلبسته‌اش می‌شود. سپس دست دراز می‌کند و دست او را می‌گیرد و آسیا نیز ممانعتی نمی‌کند سپس شاه از او درخواست می‌کند که باید این جا بمانی او می‌گوید خیر من فقط برای 15 روز می‌توانم این جا باشم و بعد از آن باید به قزوین باز گردم. شاه نیز در آخرین روز با تأسّف او را تا نزدیک سفارت‌خانه‌ی روس در زرگنده سوار بر کالسکه بدرقه می‌کند.
در سال 1916 احمد شاه در گزارش‌های روزانه‌ی نظمیه اطّلاع می‌یابد که پسر عموی تزار روسیه به تهران آمده است و پس از تحقیق و تفحصّ او را با تعجّب در سفارت‌خانه انگلیس می‌یابند. جهت آگاهی بیشتر مهمانی متشکّل از وزیر مختار روس و انگلیس و... کلنل اسمیرنوف ترتیب داد. در ضمن مهمانی و پس از صرف ناهار احمد شاه فرصتی به دست آورد و با سرهنگ اسمیرنوف به گفت‌وگو پرداخت و رشته‌ی سخن را به خواهر همسرش آسیا کشاند. آن گاه اسمیرنوف سخنی گفت که باعث نأثّر شدید احمد شاه شد. او خبر داد که شش ماهی می‌شود آسیا گالیووا ازدواج کرده است و با شوهرش در تفلیس به سر می‌برند و احمد شاه که مات و مبهوت مانده بود گفت: شوهر او کیست که اسمیرنوف گفت: مارتین گریگورویچ لیانازوف وارث لیانازوف‌ها تا این که روزی کارت پستالی از دوشیزه آسیا گالیووا رسید که در آن او در لباس سفید عروسی در کنار مرد جوانی ایستاده بود که همان آقای لیانازوف بود. زمانی که آسیا سال گذشته پس از مراجعت از ایران به روسیه می‌رود مارتین لیانازوف او را دوباره می‌بیند و ماریتین که از سال‌ها قبل عاشق آسیا شده بود در همان عرشه‌ی کشتی شیفتگی و وفاداری طولانی خود را به دلبر 26 ساله‌ی روس اعتراف و از او خواستگاری می‌کند و آنان در ژوئیه سال 1916 در تفلیس با هم ازدواج می‌کنند و اکنون بود که آسیا به اعلیحضرت مژده می‌داد که عروسی کرده و به سر و سامانی رسیده و میل دارد در نخستین فرصت افتخار شرفیابی به حضور شاهنشاه ایران را بیابد.
با آغاز سال 1917 که اوضاع داخلی روسیه به هم خورده بود و خبر از فروپاشیدن رژیم تزاری و انقلاب مردم بود که در نهایت بلشویک‌ها زمام امور را به دست گرفتند. شاهزادگان و اشراف روس ناگزیر به فرار از کشور شدند. شایعاتی در تهران پیچید که ماتیلدا کشه زینسکایا زیباترین بالرین اپرا خانه‌ی بزرگ سن پترزبورگ و مسکو و معشوقه‌ی سرّی تزار نیکلای دوم در تهران زندگی می‌کند. شاه شخص محرمی را به دنبال ماتیلدا فرستاد و از او دعوت کرد که روزی به اندرون همایونی برود با خانم‌های حرم آشنا شود و ماتیلدا پذیرفت. شاه به خیال این که این زن جوان که شایع بود معشوقه‌ی تزار مقتول روسیه بوده خواهر آسیا است با کنجکاوی او را پذیرفت، امّا او خود آسیا بود نه ماتیلدا. آسیا گذرنامه و اوراق شناسایی خود را گم کرده و چون ماتیلدا به اروپای غربی گریخته بود با اوراق او به ایران آمده بود. از مارتین گریگورویچ لیانازوف شوهر او هم هیچ خبری نبود. آسیا تنها می‌زیست. او و همسرش نیز همراه با فراریان اشرافی روس به ایران آمده بودند. آسیا و شوهرش که یکی دو سالی بیش از ازدواجشان نمی‌گذشت به ایران آمده بودند. یک ماه پس از اقامت در تهران مأموران جاسوسی شوروی که افراد سرشناس عصر تزار را تعقیب می‌کردند و مارتین نیز در سال 1916 با تقدیم سه هزار منات لقب کنت برای خود و کنتس برای خانمش از دربار تزار گرفته بود مورد مؤاخذه قرار گرفت و چون مذاکرات آن‌ها به نتیجه‌ای نرسید و مارتین حاضر به اعطای امتیازات شیلات شمال ایران نشد از سه شب بعد دیگر کسی لیانازوف را ندید و بعد از بیست سال که آشکار شد او را دزدیده و بعد از شکنجه و گرفتن اوراق اجاره‌نامه و امضاهای لازم دایر بر واگذاری و فروش قطعی اجاره‌نامه‌ی خود به یکی از ادارات دولتی شوروی او را برای همیشه به اعماق آب‌های دریای خزر فرستاده بودند و حال خانم آسیا گالیووا بود که با گذرنامه‌ی خواهرش هر چند روز به دربار می‌رفت و به احمد شاه متوسّل می‌شدتا شاید شوهر گمشده‌ی او را پیدا کند.
در ایّامی‌که قحطی و گرسنگی ایران را فرا گرفته بود از زبان باغبان قصر دارآباد حکایت‌ها شایع بود که اعلیحضرت اقدس همایونی احمد شاه از گرانی روز افزون گندم خوشحال و خندان شده و در قصر دارآباد در آغوش معشوقه‌ی روس خود خانم کنتس لیانازوف غرق عیش و عشرت بوده است و عشق بازی کاخ دارآباد همه جا بر سر زبان‌ها افتاد. در محافل صحبت از اعمال عجیب احمد شاه می‌شد و قربان صدقه‌ی بی دریغ نثار خانم لیانازوف می‌کرد. مردم می‌گفتند این خانم لیانازوف بسیار خوشگل و طنّاز است و به وسیله‌ی یک زن روس که معلّمه‌ی موسیقی و استاد پیانوی احمد شاه بود به دربار راه یافته است. هیچ کس نمی‌دانست این خانم همان آسیا، دختر کوچک هم‌بازی شاه کوچولو در سال‌های اوّلیّه سلطنت بوده است و باغبان می‌گفت به شرف خودم قسم، شنیدم که اعلیحضرت این طور قربان صدقه‌ی دختر فرنگی کافر می‌رفته است و رسم با اسکناس سماور جوشاندن او را در چندین بار دیده است[1] و ماجرای سماور به جایی رسید که ملک‌الشعرای بهار قصیده‌ای بلند بالا در هجو احمد شاه سرود، ولی آن باغبان نمی‌دانست که آن اسکناس‌ها که در سماور می‌سوزاندند همان اسکناس‌های بی‌اعتبار منات روس بود که پس از انقلاب اکتبر روسیه ارزش خود را از دست داده بودند و احمد شاه کسی نبود که این گونه پول‌ها را بسوزاند و می‌خواست بی‌ارزشی دنیا و مال دنیا را به خانم لیانازوف ثابت کند و خانم لیانازوف نیز با صدای بلند می‌خندید غافل از آن که چندی بعد قهقه‌ی او هم به گریه تبدیل خواهد شد و با آمدن رقیبان زیبا و مغرور و عشوه‌گری در ترکیه عثمانی، ایران و اروپا خانم کنتس لیانازوف هم به وضعیت منات‌های بی‌اعتبار دچار شده و احمد شاه او را در سماور فراموشی خواهد سوزاند.
پایان ماجرای آسیه و احمد شاه بدین گونه بود: زمانی که شاه طی آخرین سفر به فرنگ در پاریس به سر می‌برد نامه‌ای از تهران به دستش رسید که به امضای آسیه خانم بوشهری یا همان آسیا زینسکایا بود که سرانجام در حالی که از سرگردانی و بلاتکلّیفی به جان آمده بود در تهران خواستگاری یک بازرگان ثروتمند و سرشناس جنوب را پذیرفت و زن او شده و عمری دراز کرد و سال‌ها بعد فرزندانی به دنیا آورد. برای احمد شاه نوشته بود اعلیحضرتا شاید بخواهید از حال این دوست قدیمی‌آگاهی یابید. شوهر مرحوم مارتین ناپدید شد و هرگز ندانستم چه بر سر او آمد. تنها نسخه‌ای از صورتجلسه‌ای که او امضا کرده بود به دستم رسید. او در آن صورتجلسه کلّیه‌ی حقوق مالکیت خود را به کمپانی دولتی شیلات روسیه سویتی واگذار کرده بود و یک هموطن روس به من خبر داد که او تا سال 1927 زنده بوده و پس از آن تاریخ به وسیله‌ی ایادی چکا به قتل رسیده است. من ماه‌ها در گراندهتل به حال سرگردانی زندگی کردم. تمام اندوخته‌های مالی من به پایان رسید و بالاخره تقاضای ازدواج یک ایرانی مهربان و جوانمرد را پذیرفتم. او مرا به عقد خود درآورد و پیشنهاد کرد هرچه زودتر فرار اختیار کنم و مخفی شوم؛ زیرا احتمال آن می‌رود که چکا پلیس مخفی روس به سراغم بیاید و مرا سر به نیست کند. من پیشنهاد او را پذیرفتم و با هم به نقطه‌ای گرم و دور افتاده در جنوب ایران عزیمت کردیم و من زندگی جدید خود را آغاز کردم. اگر ناگهان ناپدید شدم مرا خواهید بخشید، زیرا بر من مسلّم شده بود پلیس مخفی بلشویک مرا سر به نیست خواهد کرد. همچنان‌که اخیراً شنیدم شوهرم را پس از ماه‌ها اسارت در دریا خفه کرده‌اند و اعلیحضرتا من در مصائب و آلام شما شریک هستم. در طول زندگیم شاهد زوال دو امپراتوری قدرتمند روسیه و ایران بودم که سقوط هر دو مرا مات و مبهوت کرده و برایم غیر منتظره بوده است. شفای عاجل اعلیحضرت را خواهانم. چون پُست ایران به وسیله‌ی پلیس کنترل می‌شود این نامه را به یک خانم ایرانی که عازم اروپا بود، دادم تا آن را از کُلن به نشانی شما پست کند.[2]
[1] - صفحه 711 کتاب آخرین محبوبه‌ی احمد شاه، خسرو معتضد در باره‌ی رسم جوشاندن سماور با اسکناس می‌نویسد: «رسم اسکناس در سماور جوشاندن از دوران اوّلین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال1290 ه.ق./1873 م. متداول شد که نخستین بار حاج زین‌العابدین تقی‌اف تاجر آذربایجانی‌تبار ساکن ولادی قفقاز وقتی در بادکوبه به افتخار شرفیابی به حضور شاه راه یافت. از فرط خوشحالی و برای نشان دادن مراتب سربلندی خود دستور داد سماور ورشوی بزرگی آوردند و به جای این که آن را با زغال مشتعل کنند.آتش‌دان آن را مملو از اسکناس منات معتبر روسی کردند و تقی‌اف با کشیدن کبریت و مشتعل کردن اسکناس و افزودن اسکناس‌های بعدی که هر کدام بزرگتر از یک کاغذ قطع وزیری بودآب سماور را جوش آوردند و موجبات شادی و حیرت و اعجاب ناصرالدین شاه را فراهم ساخت. احتمالاً ممکن است این کار تقی‌اف در سفرهای بعدی شاه بوده باشد. در هر حال وقتی مظفّرالدّین شاه هم به فرنگستان عزیمت کرد و مسیر حرکت او باکو بود. این بازی سماور در مورد و حضور او هم اجرا شد. لیانازوف‌ها گئورگی و استپان هم به تقلید از تقی‌اف گه گاه سماور شاهان ایران را با اسکناس منات جوش می‌آوردند و در قبال استفاده‌ها و منافعی که از شیلات ایران می‌بردند. این خوش‌خدمتی را جایز می‌شمردند.»
[2] - خلاصه و فشرده‌ا‌ی از کتاب آخرین محبوبه‌ی احمد شاه قاجار - خسرو معتضد
3- آینه عیب‌نما، نگاهی به دوران قاجاریه، علی جلالپور، انتشارات گفتمان اندیشه معاصر، 1394، ص 422
